ادبیات متوسطه اول

معنی شعر کار و شایستگی صفحه ۲۶ فارسی نهم

۱- جوانی، گهِ کار و شایستگی است ◈※◈ گهِ خودپسندی و پندار نیست

معنی: دوره‌ی جوانی زمان کار و تلاش برای کسب لیاقت و شایستگی است. جوانی هنگام غرور و تکبر و گمان های بیهوده نیست.
واژه های مهم:
گه: مخفف گاه، زمان
شایستگی: لیاقت
خودپسندی: غرور
پندار: تصور باطل، افکاری که معمولا اشتباهند.
دانش زبانی:
جوانی: نهاد
گه کار و شایستگی: مسند
است: فعل اسنادی
گه خودپسندی و پندار: مسند
نیست: فعل اسنادی.

۲- چو بفروختی، از که خواهی خرید؟ ◈※◈ متاعِ جوانی به بازار نیست

معنی: اگر جوانی‌ات را به هر بهایی بفروشی (و از دست بدهی)، نمیتوانی آن را مجدد بدست بیاوری. جوانی تو مانند کالایی با ارزش است که در هیچ بازاری، حتی دنیا قابل یافتن نیست.
واژه های مهم:
 که: چه کسی
مَتاع: کالای با ارزش.
نکته های ادبی:
آرایه تشبیه در «متاع جوانی» دیده میشود. جوانی به کالایی تشبیه شده است که در بازار نیست.

۳- غنیمت شِمُر، جز حقیقت مجوی ◈※◈ که باری است فرصت، دگربار نیست

معنی: قدر روزگار جوانی را بدان و همراه به دنبال راستی و درستی باش؛ چرا که این فرصت تنها یک بار است و تکرار شدنی نیست.
واژه های مهم:
غنیمت شمر: قدر بدان
شمر: شمار، بشمار
حقیقت: واقعیت، راستی
مجوی: جستجو نکن
باری: یک بار، یک دفعه.
نکته های ادبی:
تکرار واژه «بار» برای تأکید است.
دانش زبانی:
فرصت: نهاد
«نیست»: فعل اسنادی نیست؛ زیرا در اینجا به معنای «وجود ندارد» آمده است.

۴- مَپیچ از رهِ راست، بر راه کج ◈※◈ چو در هست، حاجت به دیوار نیست

معنی: از راه راست به راه کج منحرف نشو؛ (مثلاً) وقتی میتوانی از در وارد خانه شوی، نیازی به بالا رفتن از دیوار نیست.
واژه های مهم:
مپیچ: منحرف نشو، کج نشو
ره: مخفف راه
حاجت: نیاز.
نکته های ادبی:
شاعر برای اینکه منظور خود را بهتر بیان کند، در مصرع دوم مثالی آورده است که به ما کمک کند معنا و مفهوم بیت را بهتر درک کنیم؛ این کار بر تأثیر کلام او افزوده است. همچنین در مصراع «مپیچ از ره راست بر راه کج» آرایه کنایه وجود دارد.
مصرع دوم نیز معنی کنایی دارد.

۵- زِ آزادگان، بردباری و سعی ◈※◈ بیاموز، آموختن عار نیست

معنی: از انسان های وارسته و آزاده، شکیبایی و صبوری بیاموز که یادگیری ننگ نیست.
واژه های مهم:
آزادگان: جوانمردان
بردباری: صبوری
عار: ننگ.
دانش زبانی: «آموختن» مصدر و «بیاموز» فعل امر است. میدانید که گاهی افعال با همزه میآیند و چنانچه بخواهیم فعل امر از آنها بسازیم، باید حرف «ب» را به ابتدای آن بیفزاییم. گاهی افزودن حرف «ب»، به همزه، تلفظ را مشکل میکند؛ بنابراین برای سهولت، از حرف «ی» میانجی بهره میگیریم. مثال: آموختن: آموز؛ بیاموز
آشامیدن: آشام؛ بیاشام

۶- به چشم بصیرت به خود دَر نگر ◈※◈ تو را تا در آیینه، زنگار نیست

معنی: تا زمانی که دلت پاک است (و گرفتاری آلودگی نشدهای) در احوال خود تأمل کن.
واژه های مهم:
بصیرت: بینایی
درنگر: نگاه کن
زنگار: زنگ زدگی.
نکته های ادبی:
شاعر، دل نوجوان را به آیینهای مانند کرده است که هنوز زنگار گناه در آن نیست؛ اما واژه «دل» حذف شده است.
این آرایه را در متوسطه دوم فرا می گیرید.
دانش زبانی:
درنگر: فعل امر
آیینه: متمم
زنگار: نهاد
نیست: فعل غیر اسنادی به معنای «وجود ندارد».

۷- همی دانه و خوشه، خروار شد ◈※◈ ز آغاز، هر خوشه خروار نیست

معنی: دانه و خوشه و گندم، کمکم بر روی هم جمع میشوند و به خرمن تبدیل میشود؛ هیچ خوشه گندمی از ابتدا خرمن نبوده است.
واژه های مهم:
همی: شکل دیگری از حرف «می» که در قدیم به کار می رفت
خروار: واحد شمارش وزن، به معنای زیاد(تقریباً معادل سیصد کیلو).
نکته های ادبی:
آرایه تکرار در واژههای «خوشه» و «خروار».
دانش زبانی:
دانه و خوشه: نهاد
خروار: مسند
شد: فعل اسنادی
آغاز: متمم
هرخوشه: نهاد
خروار: مسند
نیست: فعل اسنادی.

۸- همه کار ایام، درس است و پند ◈※◈ دریغا که شاگرد هشیار نیست

معنی: گذر روزگار، پر از درس و پند است؛ اما حیف که انسان، برای درک آنها به اندازهی کافی توجه ندارد.
واژه های مهم:
ایام: جمع یوم، روزها، روزگار
دریغا: افسوس
شاگرد: منظور انسانها هستند
هشیار: مخفف هوشیار.
نکته های ادبی:
واژه های «درس، پند، شاگرد»: مراعات نظیر.
دانش زبانی:
همه کار ایام: نهاد
درس و پند: مسند
است: فعل اسنادی
شاگرد: نهاد
هشیار: مسند
نیست: فعل اسنادی.

معنی کلمات شعر کار و شایستگی فارسی نهم